Kahve Hakkında Eğlenceli Gerçekler

Kahve Hakkında Eğlenceli Gerçekler 

Hiç şüphesiz kahve, kültürümüzde ve tarihimizde önemli bir yer teşkil eden içeceklerden bir tanesidir. Yazımızda, kahvenin içindeki kimyasalların insan üzerindeki etkilerini, kahve hakkında eğlenceli gerçekler olarak adlandırdığımız motivasyonları açıklamaktan çok, kültürümüzdeki yerini, nasıl yayıldığını ve ne gibi dönüşümlere uğrayarak modernize entegre edildiğini işleyeceğiz. Bir içeceğin, tarihimize ve hatta dünya tarihine ne ölçüde etki edebileceğini irdeleyerek kahve hakkında eğlenceli gerçekler dediğimiz olgunun farklı kısa bir panoramasını sunacağız.

Hepimizin bildiği gibi kahve, hem bir keyif, hem de sonu getirilmek istenmeyen, telvenin ağızda bıraktığı tat kadar hoş, kalabalık sohbetlerin ürünüdür. Bu sebepten dilimize dahi “bir fincan kahvenin kırk yıl hatırı vardır.” şeklinde atasözü olarak geçmiştir. Bu söz, kahvesiz sohbetlerde dahi kullanılmıştır. Peki, kahvenin topraklarımıza gelişi ve kültürümüzde bu denli etkili olmasının sebebi nedir ?

Osmanlı Devletinden Gelen Kahve Geleneği

Üç kıtaya hükmeden Osmanlı Devleti, 17. Yüzyılda Viyana kapılarına kadar dayanmış, Asya ve Kuzey Afrika’yı egemenliği altına almış bir imparatorluktur. Toprakların geniş olması, ticaret ağının da genişlemeye ihtiyaç duymasına neden olmuş ve çeşitli ürünleri deniz yoluyla ve daha sonra kervanlar vasıtasıyla Anadolu’ya getirmiştir. İşte bu ürünler arasında Yemen’den Habeşistan’a oradan da Anadolu’ya getirilen, bizim Yemen kahvesi olarak bildiğimiz, çekirdekleri taneli Habeş kahvesi de vardır.

İlk olarak Kanuni Sultan Süleyman döneminde getirtilen kahvenin etkileri kısa zamanda, önce Yeniçeriler üzerinde etkisini göstermiş, daha sonra namı padişaha kadar ulaşmıştır. Askerleri dirileştirdiği anlaşılsa da bağımlılık yaptığına dair söylentilerin çıkması üzerine, dönemin şeyhülislamı Ebu Suud Efendi tarafından çıkarılan bir fetva ile sağlıksız olduğu gerekçesiyle yasaklanmıştır. Ancak yeniçeriler arasında bu yasak pek rağbet görmeyerek, kahve tüketimi varlığını bir şekilde sürdürmüştür.

Kahvenin Vazgeçilmez Keyfi

19. Yüzyıla gelene kadar, artık Türk kültürünün vazgeçilmezi olan kahve, her sabah içilen, kaliteli sohbetlerin yapıldığı, insanı kaliteleştiren bir ihtiyaç halini almıştır. Öyle ki, dilimizde akşam yemeği, öğle yemeği kelimeleri varken, sabah yemeği yerine kahvaltı kelimesi yer edinmiştir. Kahvenin sert bir içimi olduğundan, insanlar kahve öncesi atıştırmalık bir öğün üretmişler ve buna kahve altı ismini vermişlerdir.
20. Yüzyıla geldiğimizde kahve ismi geçtiğinde iki temel unsur görülmektedir.

• Kahve keyfi
• Kahvehane

Yeniçeriler arasında oldukça popüler olan kahve, Beyoğlu sokaklarında kahvehanelerin açılmasına neden olurken, burada edilen hoş sohbet ve toplantılardan ötürü kahve keyfi hakkında eğlenceli gerçekler kültürü Osmanlı içerisinde evrimleşmiştir. Zamanla kahvehanelerde siyaset ve hükümdarı eleştiren sohbetlerin konuşulmasından ötürü, II. Mahmut döneminde yapılan ıslahatlarla kahvehaneler kapatılmıştır. Bab-ı Ali Baskını olayı bir kahvehanede toplanarak yapılmış ve Osmanlı hükümeti bu baskın sonucunda devrilmiştir. Günümüzdeki kıraathanelerin, Osmanlı dönemindeki Kahvehaneler ile kültürel bir yakınlığın olduğunu bu bağlamda söylemek pek doğru olmayacaktır. Peki, kültürümüzü ve tarihimizi şekillendirmede başrol oynayan bu içeceğin asıl anlamını günümüzde ne kadar biliyoruz?

Felsefe Yaptıran Gizemli İksir Kahve

Güliverin Gezileri adlı kitabın yazarı Jonathan Swift, “Kahve bizi, sert, ciddi ve felsefi yapıyor.” demiştir. Gerçekten de öylemi? Daha önce kahvenin yeniçeriler tarafından kullanıldığını ve siyaset sohbetlerine malzeme olduğunu belirtmiştik. Kahve, insanı diri tutar, enerji verir ve güne zinde başlamayı sağlar. Bunun yanında sağlık açısından günde bir fincan taneli kahvenin vücuda faydaları da bilimsel olarak makalelerde kanıtlanmış bir gerçektir. Ancak sadece bizi sert, ciddi ve felsefi mi yapar kahve?

Alman besteci Johan Sebastian Bach “coffee” isimli senfonisini yazarken veya Bon Dylan, 1976’da ” Bir fincan kahve gibidir hayat. Bazen tatlı, bazen değildir. Önemli olan kahvenin tadı değil zaten, onu kiminle içtiğindir.” sözlerini okurken ne kadar ciddi ve sert olabilirler?

Her Dönemin Vazgeçilmez İçeceği Kahve

Osmanlı Devleti’nden, Avrupa’ya oradan da tüm dünyaya değişik versiyonlarla Coffee ve benzeri kelimeler ile taşınan kahve, günümüzde ihtişamını sadece Starbucks gibi markalarla sürdürse de, aslında kahve hakkında eğlenceli gerçekler ne o büyük karton bardaklarla içilen kahvede, ne de kahvenin cinsi ve tadındadır.  Birçok kültürü etkileyen  bu büyülü iksirin gizemi, bazen falcıların iki dudağının arasından heyecanla dinlediğimiz cümleler, bazen kız isteme törenlerinde kurulan bağ, bazen de sadece keyifli hissettememiz için bizleri bir araya getirmen olgularda saklıdır. Sonuç olarak bir fincan kahvenin hem keyfi, hem de kırk yıl hatırı vardır.